هندوانه


(Watermelon)

هندوانهنام علمي: Citrullus lanatus ؛ نوعي بوته و ميوه از دسته صيفي‌جات است که در جاليز رشد مي‌کند.

در گذشته به اين ميوه تربوزه مي‌گفته‌اند که هم اکنون در افغانستان و تاجيکستان به هندوانه تربوزه گفته مي‌شود.

هم اکنون هندوانه در شهرهاي گرگان، اهواز ، جيرفت ، اقليد ، بندرانزلي ، چاف ، داورزن، جوين و بوئين زهرا بصورت وسيع کاشت مي شود .

تاريخچه:   

هندوانه نام ميوه اي تابستاني که از ديرباز توسط انسان کاشت ميشود و چون پرآب و شيرين بوده، موارد استفاده فراواني داشته است اولين آثار يافت شده از مصرف هندوانه بر روي سنگهايي در مصر در زمان فراعنه حجاري شده است.  اما ً کاملا معلوم نيست که مصريان قديم هندوانه و نحوه مصارف مختلف آن را ميشناختند يا خير؟

هندوانه به طور وحشي در آفريقا تا حد جنوبي بيابان کارو ( karod Desert) آفريقاي جنوبي يافت ميشود.  البته در آسيا نيز انواع وحشي هندوانه وجود دارد و به روايت پانگالو ( Pangalo)  مرکز اصلي هندوانه ، هندوستان است اما ويتيکر و ديويس ( whitaker & Daivis) معتقد هستند که آنچه پانگالو براساس مطالعه نمونه هاي مختلف تازه و خشک شده هندوانه هاي آسيايي کشف کرده منبع اوليه هندوانه نبوده بلکه مرکز ثانويه انتشار جنس هندوانه ميباشد.

اين گياه از طريق هند وارد ايران شده و نام هندوانه از ترکيب (هند +  دانه)  به معناي ميوهاي که از هند آمده يا دانه آن از هند آمده مي باشد.

البته در جاي ديگري هم ريشه? کلمه? هندوانه را از کلمه? وانا که معني هندوانه در زبان هندي مي باشد، ذکر نموده اند و ايرانيان قديم آنرا هندو وانا و هم اکنون هندوانه مي‌گويند.

 

  اگر چه هندوانه در قرنهاي اوليه ميلادي به اروپا برده شد ولي کاشت آن تا قرن شانزدهم رواج چنداني نداشت اما در قرن شانزدهم در مناطقي که شرايط آب و هوايي مناسب داشتند شروع به کاشت شد.

اين گياه در سراسر مناطق گرمسيري ، نيمه گرمسيري و مناطق خشک دنيا بصورت گسترده اي کاشت ميشود.  

در بــــرخي از مــناطق آفريقا آولتيوارهاي محلي با ميوههاي تلخ کاشته ميشوند که از آنها براي بذرگيري و تفت دادن (بو دادن) دانه ها و تهيه آجيل استفاده ميگردد و به آنها اگوسي ميگويند.  

جاليز هندوانه آبيجاليز هندوانه ديمي

وضعيت موجود هندوانه در جهان:  

سطح زير کشت توليد کل و متوسط عملکرد در هکتار هندوانه در جهان در سال 2005  ميلادي به ترتيب   برابر   3415057 هکتار 96455182 تن و 28243کيلو گرم در هکتار   و با?ترين سطح توليد و عملکرد را کشور چين به ترتيب با 2000000   هکتار 69000000 تن و514705 /88  کيلوگرم در هکتار دارا مي باشد. 

 

 وضعيت موجود هندوانه در ايران :  

 

سطح زير کشت توليد کل و متوسط عملکرد در هکتار هندوانه در ايران در سال 82-83 ميلادي به ترتيب برابر 100000 هکتار 2150000 تن و   450248 کيلو گرم در هکتار و با?ترين سطح را   استان خراسان با   هکتار 17874   با? تر?ن توليد را استان خوزستان با 536292 تن و با?تر?ن عملکرد در واحد سطح را   استان تهران با 41726 کيلو گرم در هکتار   دارا مي باشند .

ارقام رايج در ايران عبارتند از چارلستون گري 133. آريمسون سوئيت استاندارد و هـيبريد شوگري بي بي يا پانونيا معروف است.  هندوانه در ايران در اکثر نقاط کشور بصورت ديم و آبي کاشت شده و ارقام ديم آن در گرگان، جيرفت، خراسان، خوزستان، بندرعباس، گيلان، مازندران، آذربايجان کاشت ميشود. 

ارقام مخصوص توليد تخمه آجيلي (تخمه ژاپني قرمز) نيز در شهرهاي جوين، نيشابور و سبزوار کشت ميشود.

 

برگ بوته هندوانه  گياهشناسي:  

از نظر گياهشناسي هندوانه گياهي يکساله و علفي است با گونه هاي مختلف از جنس citrullus است جنس citrullus  به پنج گونه زير تقسيم ميشود.  

الف -  citrullus lanatus thurb : منشا اوليه آن آفريقا بوده و بصورت خودرو نيز يافت ميشود.  

ب -  citrullus colocynthis cong : بصورت يکساله و چندساله يافت ميشود داراي برگهاي عميق و ميوههاي آوچک بوده که ممکن است سمي نيز باشد.  اين گونه بصورت خودرو در آفريقا (  ناميبيا )  يافت مي شود و از بذر آن نوعي روغن استحصال ميشود.  

ج - citrullus ecirrhosus cong : گياهي چندساله با ساقه پوشيده از کرک و تک پايه است .  

د - citrullus noudianus ( sond) ltook : گياهي است دائمي دو پايه، طول ساقه آن 3 تا 5 متر، بدون آرک با برگهايي با بريدگي عميق  

هـ -    citrullus mulosospermus (fursa) : اين گونه به هر دو صورت وحشي و اهلي وجود دارد. در نيجريه و غنا براي تهيه بذر آن پرورش داده ميشود.  

 

شرايط آب و هوايي :   

هندوانه را ميتوان در انواع خاکها کاشت نمود ولي بهترين خاک براي پرورش هندوانه زمينهاي شن و رسي است زمين هاي شني که در بهار زودتر از ساير زمين ها گرم مي شوند و يا زمين هاي لومي که داراي مواد آلي کافي هستند. براي کاشت انواع هندوانه مناسب ترند. در هر صورت خاک بايد از نظر مواد آلي غني باشد . در غير اينصورت بايد آن را با کود حيواني تقويت کرد و يا اينکه هندوانه را بعد از گياهاني که زمين را حاصلخيز مي کنند کاشت نمود. هندوانه در مقابل PH مقاوم است  و تا 5  PH را به راحتي تحمل مي کند.  البته با افزايش حالت اسيدي خاک ميزان بيماريها و سرايت آنها افزايش مي يابد. هندوانه به سرما نيز حساس است و مانند ساير گياهان اين خانواده احتياج به دوره رشد طو?ني گرم دارد.  بذر هندوانه در دماي بين 25 تا 30 درجه سانتيگراد جوانه ميزند.  

 

از آلبوم هندوانه آجیلی جوین در گالری تصاویر دیدن فرمائید.

 

براي تشخيص رسيده بودن هندوانه ميتوان از علائم زير استفاده نمود. 

1- در کنار دم ميوه روي بوته پيچکي وجود دارد که در زمان رسيدگي کامل رنگ آن از سبز به قهوه اي تغيير پيدا مي کند . 

2- قسمتي از ميوه که روي خاک قرار دارد سفيد مي ماند.  اين قسمت در هندوانه هاي رسيده مايل به زرد رنگ مي شود.

3- با ضربه زدن با انگشت بر روي ميوه هندوانه هاي رسيده صدائي خفه و مات دارد در حاليکه هندوانه نارس زنگ دار است 4- با فشردن ميوه بين دستها اگر رسيده باشد به راحتي صداي فشرده شدن گوشت شنيده مي شود در حاليکه در هندوانه هاي نارس سفت بوده و به سختي فشرده مي شود.

 

نگهداري ميوه هندوانه: 

بايد از دماهاي زير صفر به شدت پرهيز کرد و مي توان ميوه را در دماي 4 تا 10 درجه سانتيگراد و رطوبت نسبي 80-85 % حداقل 2-3 هفته نگهداري کرد. بنابراين بايد آن را در جاي خنک و نسبتا مرطوب نگه داشت، البته اگر ميوه زياد رسيده باشد آن را نمي توان زياد نگه داشت. 

همچنين ميوه هاي برش خورده و ترک خورده را بايد حتما در محيط هاي بهداشتي و خنک نگه داشت و سريع مصرف کرد. 

هندوانه چارلستون گري را براي مصرف تدريجي در خانه توصيه مي نمايند که بجاي برشهاي طولي بصورت حلقه حلقه برش داد تا سطح تماس برش آن کمتر و نگهداري مابقي آن در يخچال آسانتر باشد.  سطح برش را بهتر است با تفلون هاي بهداشتي  (سلفون) پوشاند تا تازه بماند. 

از هندوانه علاوه بر تازه خوري،  براي تهيه آب ميوه ، فالوده و مربا نيز استفاده مي شود.

 

خاصيت  غذايي هندوانه:

 

از لحاظ تغذيه اي ، هر 100 گرم قسمت قابل مصرف ميوه هندوانه حاوي 93 درصد آب است که خود در تامين آب بدن در فصل گرما بسيار موثر است.  و علاوه بر مقادير جزئي انرژي (26کالري ) ، پروتئين (0.5 گرم) ، چربي (0.2 گرم) و کربوهيدرات حاوي مقادير قابل توجهي املاح آهن   (mg  5)  و پتاسيم(mg  100)  و ويتامينهاي 590)A واحد )،(تيامين 0.03 mg)

(ريبوفلاوين mg 0.03)(نياسين Mg 0.2)  و mg 7  )C)  مي باشد.هندوانه زماني آماده برداشت و مصرف است که ميزان قند آن به حداکثر رسيده باشد و از لحاظ فيزيولوژيکي در مرحله رسيدگي کامل باشد. 

 

ترکيب غذايي آن شامل کالري،ويتامين هاي A،B1،B2،PP ،کلسيم، آهن، فسفر، منيزيم، گوگرد، سديم، چربي، قند، سلولز و... مي شود.

هندوانه نفخ اور است و دير هضم، پس بهتر است همراه با غذا مصرف شود و البته شکستن چند دانه از تخم هاي هندوانه اي که نوش جانش کرده ايد، نفخ ان را از بين مي برد.

هندوانه مسکن التهاب روده و معده، رافع عطش و پايين اورنده فشار خون است، شير مادران را در دوران شير دهي زياد مي کند و تقويت کننده ي دستگاه گوارش است.

تخم هندوانه علاوه بر از بين بردن نفخ، در درمان سوزش ادرار، زخم مثانه و زخم معده هم مفيد است.

آب هندوانه همراه با خاکشير، شربت خنکي است که براي پايين اوردن تب معجزه مي کند.

آب هندوانه براي کم کردن التهاب هاي پوستي مثل افتاب سوختگي هم موثر است همچنين براي کم کردن خارش و سوزش ناشي از بثورات پوستي هم تاثير زيادي دارد.   

پوست هندوانه خواص بسياري دارد و کلي ويتامين درون خود جاي داده ولي در حالت عادي خوردنش ممکن نيست . شما مي توانيد با پوست هندوانه مربا درست کنيد و اين طوري ،هم يک مرباي شيرين و خوش مزه براي صبحانه داشته باشيد و هم ان ويتامين ها را به بدنتان برسانيد.

خشک کردن بذر هندوانهبذر هندوانه - تخمه ژاپني

 
  • آخرین بروزرسانی : دوشنبه 25 دي 1391
Valid CSS!  Valid XHTML 1.0 Transitional